Wat is opbaren?
Opbaren is het proces waarbij een overledene in een kist of op een opbaarbed wordt geplaatst, zodat nabestaanden afscheid kunnen nemen. Dit kan zowel thuis als in een rouwcentrum of mortuarium plaatsvinden. Opbaren biedt nabestaanden de mogelijkheid om op een rustige en persoonlijke manier afscheid te nemen van hun dierbare.
Opbaren kan zowel open als gesloten plaatsvinden. Bij een open opbaring is het lichaam zichtbaar, terwijl bij een gesloten opbaring de kist gesloten blijft. De keuze hiervoor hangt af van verschillende factoren, zoals de wensen van de overledene en de nabestaanden, de staat van het lichaam en culturele of religieuze tradities.
Wanneer kies je voor opbaring?
De keuze voor opbaring hangt af van verschillende overwegingen. Nabestaanden kunnen ervoor kiezen om de overledene op te baren om:
- familieleden en vrienden de kans te geven afscheid te nemen;
- het rouwproces te ondersteunen door een tastbare laatste ontmoeting mogelijk te maken;
- tradities en rituelen binnen een bepaalde religie of cultuur te respecteren;
- een rustig moment te creëren voor intieme herinneringen en persoonlijke afscheidsmomenten;
- extra tijd te hebben voor familieleden die van ver moeten komen om afscheid te nemen.
De keuze om een overledene al dan niet op te baren is zeer persoonlijk en kan variëren op basis van de wensen van de overledene zelf en de behoeften van de nabestaanden.
Verschillende vormen van opbaren
Er zijn diverse manieren waarop opbaren kan plaatsvinden. De meest voorkomende vormen zijn:
1. Thuis opbaren
Bij thuis opbaren blijft de overledene in de vertrouwde omgeving. Dit biedt de nabestaanden de mogelijkheid om op hun eigen manier en in alle rust afscheid te nemen. Voor thuisopbaring kan gebruik worden gemaakt van een opbaarbed of een kist. Om het lichaam goed te conserveren, kan koeling nodig zijn, bijvoorbeeld door een koelplaat onder het lichaam te plaatsen.
2. Opbaren in een rouwcentrum
In een rouwcentrum wordt de overledene opgebaard in een speciale ruimte waar nabestaanden op bezoek kunnen komen. Dit biedt een neutrale en goed verzorgde omgeving voor afscheid. Rouwcentra hebben vaak faciliteiten zoals een afscheidskamer, waar familieleden en vrienden in alle rust bij de overledene kunnen zijn.
3. Opbaren in een mortuarium
Sommige ziekenhuizen en verzorgingshuizen beschikken over een mortuarium waar de overledene tijdelijk kan worden opgebaard. Dit kan een praktische oplossing zijn als de nabestaanden nog geen keuze hebben gemaakt over de verdere gang van zaken.
4. Opbaren in de natuur
Hoewel minder gebruikelijk, kiezen sommige mensen voor een natuurlijke opbaring, waarbij de overledene in een natuurlijk omgeving wordt opgebaard, zoals een speciale natuurbegraafplaats. Dit sluit vaak aan bij ecologische uitvaartwensen.
Hoe verloopt het proces van opbaren?
Het proces van opbaren bestaat uit meerdere stappen:
- Verzorging van de overledene – dit omvat het wassen, aankleden en eventueel opmaken van de overledene. Soms wordt er *balseming toegepast, hoewel dit in Nederland minder gebruikelijk is dan in andere landen.
- Plaatsing in de kist of opbaarbed – afhankelijk van de keuze van de nabestaanden wordt de overledene in een kist of op een bed geplaatst.
- Koeling – om het lichaam langer te conserveren, wordt er vaak gebruikgemaakt van koeltechnieken, zoals een koelplaat of airconditioning in de ruimte.
- Opbaring op de gekozen locatie – de overledene wordt opgebaard op de gekozen locatie, waar nabestaanden op bezoek kunnen komen om afscheid te nemen.
*Balsemen of thanatopraxie is een methode om het lichaam van een overledene te conserveren. Dit kan helpen om de overledene een natuurlijke uitstraling te geven en ontbindingsprocessen te vertragen. In Nederland wordt balsemen minder vaak toegepast, maar thanatopraxie, een lichtere vorm van balseming, wordt steeds populairder. Het zorgt ervoor dat het lichaam langer toonbaar blijft zonder koeling, wat met name handig is bij langere opbaringsperiodes of bij internationale transporten.
De rol van uitvaartverzorgers
Uitvaartverzorgers spelen een essentiële rol bij het proces van opbaren. Zij begeleiden de nabestaanden bij het maken van keuzes en zorgen ervoor dat alles op een respectvolle manier verloopt. Uitvaartverzorgers kunnen adviseren over de verschillende mogelijkheden en helpen bij het regelen van de benodigde faciliteiten.
Open of gesloten opbaring?
Soms kiezen nabestaanden voor een open opbaring, waarbij de overledene zichtbaar blijft. Dit kan helpen bij het rouwproces, omdat het mensen de kans geeft om daadwerkelijk afscheid te nemen. In andere gevallen wordt de kist gesloten gehouden, bijvoorbeeld vanwege de staat van het lichaam of persoonlijke voorkeuren.
Duur van de opbaring
De opbaring kan enkele dagen duren, meestal tot de dag van de uitvaart. In Nederland is het gebruikelijk dat een overledene binnen zes werkdagen (wet op de lijkbezorging) wordt begraven of gecremeerd. Tijdens de opbaring kunnen nabestaanden de overledene bezoeken en in alle rust afscheid nemen.
Culturele en religieuze aspecten van opbaren
Opbaren kent verschillende gebruiken binnen verschillende culturen en religies:
- Christendom: in veel christelijke tradities is opbaren gebruikelijk, vaak in een rouwcentrum of kerk.
- Islam: in de islam wordt de overledene vaak binnen 24 uur begraven, en opbaren gebeurt meestal kort en in huiselijke kring.
- Jodendom: in de joodse traditie wordt het lichaam zo snel mogelijk begraven, en langdurige opbaring komt minder vaak voor.
- Hindoeïsme: opbaren gebeurt vaak in een huiselijke setting, waarna crematie volgt.
Ter beschikking stellen aan de wetenschap: de consequenties
Wil je je lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap, dan is het goed om je te realiseren dat opbaren niet mogelijk is. Je schenkt je lichaam na je overlijden aan een Anatomisch Instituut van een universiteit, waar het wordt gebruikt voor onderzoek en onderwijs. Voor je overlijden onderteken je een codicil met je wensen, waarvan zowel het instituut als je huisarts een kopie ontvangt.
Over het algemeen wordt het lichaam binnen 24 uur na overlijden opgehaald en naar het Anatomisch Instituut overgebracht. Dit betekent dat een afscheidsbijeenkomst zonder het lichaam plaatsvindt. Nabestaanden kunnen ervoor kiezen om een herdenkingsdienst te organiseren waarin herinneringen worden gedeeld en de overledene wordt geëerd. Het is daarom belangrijk om deze keuze tijdig te bespreken met familie en eventuele wensen rondom een afscheidsmoment vast te leggen.
Wat als men geen opbaring wenst?
Sommige mensen kiezen ervoor om geen opbaring te laten plaatsvinden. Dit kan bijvoorbeeld zijn vanwege religieuze overtuigingen, persoonlijke wensen of praktische redenen. In dat geval kan de overledene direct naar een uitvaartcentrum worden gebracht of worden voorbereid op crematie of begrafenis zonder opbaring.
Wat kunnen nabestaanden doen tijdens de opbaring?
Tijdens de opbaring kunnen nabestaanden:
- persoonlijke herinneringen ophalen en delen;
- foto’s, bloemen of kaarsen bij de overledene plaatsen;
- een afscheidsritueel uitvoeren;
- een condoleanceboek bijhouden waarin bezoekers hun herinneringen kunnen opschrijven.
Het belang van opbaren in het rouwproces
Opbaren kan een belangrijk onderdeel zijn van het rouwproces. Het geeft nabestaanden de mogelijkheid om bewust afscheid te nemen en te beseffen dat de overledene er niet meer is. Dit kan bijdragen aan een gezonde verwerking van het verlies.
Het Afscheid
Voorafgaand aan de uitvaart wordt de kist gesloten, of als de overledene nog in bed ligt, wordt het lichaam in een kist of mand gelegd. Wanneer er gekozen is voor een baarplank, kan de overledene daarop blijven liggen, mits het lichaam volledig bedekt is tijdens het vervoer naar de uitvaartlocatie.
Als nabestaanden kun je samen beslissen wanneer en waar de kist gesloten moet worden, mocht dit nog niet eerder zijn gebeurd. Dit kan een bijzonder en intiem moment zijn, waarbij bewust afscheid genomen kan worden.
Er zijn verschillende manieren om hier invulling aan te geven. Sommige families kiezen ervoor om dit thuis in besloten kring te doen, zodat er in een vertrouwde omgeving ruimte is voor een persoonlijk afscheidsritueel. Anderen geven er de voorkeur aan om het sluiten van de kist een onderdeel te laten zijn van de afscheidsbijeenkomst, waarbij familieleden en dierbaren gezamenlijk de laatste schroeven aandraaien als een symbolisch gebaar van liefde en loslaten.
Het kan troostend zijn om bij dit moment stil te staan en er een ritueel van te maken dat past de gevoelens en wensen. Denk bijvoorbeeld aan het delen van een laatste groet, het neerleggen van een persoonlijke boodschap in de kist of het uitspreken van enkele woorden voordat de kist definitief wordt gesloten. Hoe dit moment vormgegeven wordt is persoonlijk—belangrijk is dat het aansluit bij wat goed voelt en recht doet aan het afscheid van je dierbare.
Tot slot
Opbaren is een waardevolle en respectvolle manier om afscheid te nemen van een dierbare. Er zijn verschillende vormen van opbaren mogelijk, afhankelijk van de wensen van de overledene en de nabestaanden. Het proces van opbaren biedt een gelegenheid voor rouw en herinnering, en kan helpen bij de verwerking van het verlies. Door de juiste keuzes te maken en goed begeleid te worden door uitvaartverzorgers, kan opbaren bijdragen aan een passend en waardig afscheid.
Heb je na het lezen van dit artikel nog vragen, opmerkingen of mis je bepaalde informatie? We helpen je graag verder! Neem gerust contact met ons op via het contactformulier en we staan voor je klaar om je vragen te beantwoorden of je verder te ondersteunen.
